Θεσμοθέτηση προσόντων Βιοεπιστημόνων

Προεδρικό Διάταγμα προσόντων Βιολόγων:

Πανάκεια η Αποπροσανατολιστικός στόχος;

    To Προεδρικό Διατάγμα (ΠΔ) για τα επαγγελματικά προσόντα των Βιολόγων αποφοίτων των 4 τμημάτων Βιολογίας της χώρας μας αποτελεί μια νομική “δήλωση” της Πολιτείας που αφορά στην επιστημονική,εκπαιδευτική και επαγγελματική ταυτότητα τους.  Το εν λόγω ΠΔ θα έπρεπε να υπήρχε απο την ίδρυση των τμημάτων Βιολογίας (αρχή απο Πάτρα 1967!) “αιτιολογώντας” και την ανάγκη ίδρυσής τους! Η διαχρονική θεσμική…παράλειψη της Πολιτείας θεωρείται απο τα τμήματα Βιολογίας, την ΠΕΒ και την πλειοψηφία των βιολόγων, οτι αποτελεί ίσως την βασική αιτία της ιδιαίτερα αυξημένης ανεργίας αλλά και της έλλειψης θεσμικής “κάλυψης” των εργαζόμενων βιολόγων.

Υπάρχουν ωστόσο εύλογα ερωτήματα : α) Πως έχουν προσληφθεί και με ποιο καθεστός εργάζονται οι βιολόγοι σήμερα χωρίς ΠΔ; β) Άραγε οι απόφοιτοι των νεώτερων τμημάτων (Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών, Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας, Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής) τα οποία …διαθέτουν  τα εν λόγω ΠΔ, έχουν λύσει τα παραπάνω ζητήματα;

Στην έρευνα η αποτύπωση γενικών νομοθετικών ρυθμίσεων  (όπως προβλέπονται συνήθως σε ΠΔ προσόντων) διεθνώς και ιστορικά εγκυμονεί κινδύνους  ελέγχου που χαρακτηρίζει μόνο τα αυταρχικά καθεστότα. Η  έρευνα σε συγκεκριμένους τομείς (πχ ανθρώπινο γονιδίωμα ) διέπεται απο όρια και προυποθέσεις που αφορά κυρίως το αντικείμενο έρευνας και όχι τον ερευνητή.

Στο σχολείο παρόλη την απουσία ΠΔ θεσμοθετήθηκε ο ρόλος του βιοεπιστήμονα, ωστόσο τόσο λειτουργικές ανάγκες του υπάρχοντος  συστήματος όσο και συντεχνιακοί διαγκωνισμοί επιτρέπουν την διδασκαλία βιολογίας απο επιστήμονες που έχουν διδαχθεί βιολογία κατά την …λυκειακή τους  μαθητεία. Η αναγκαία αλλαγή των βιβλίων Βιολογίας (πχ μεσα απο το πρίσμα της εξελικτικής λογικής) και η ενσωμάτωση νεώτερων δεδομένων (πχ γονιδιωματική ανάλυση) θα διογκώσει το πρόβλημα.

Παρενθετικά να αναφέρουμε οτι  το εκπαιδευτικό αυτό ατόπημα δεν συμβαίνει εκ μέρους των βιοπιστημόνων  για άλλα αντικείμενα (πχ διδασκαλία χημείας) αν κοιτάξουμε το πρόγραμμα σπουδών των τμημάτων βιοεπιστημών.

Στην υγεία πράγματι η Πολιτεία χωρίς να «γνωρίζει» θεσμικά (απουσία ΠΔ) τι κάνει ο βιολόγος, έχει θεσμοθετήσει την συμμετοχή του σε όλα σχεδόν τα εργαστηριακά αντικείμενα (Βιοχημικό, Ανοσοβιολογικό, Μικροβιολογικό, Κυτταρολογικό, Παθολογοανατομικό, Εξωσωματικής Γ, Γενετικής, Μοριακής Βιολογίας, Αιματολογικό,…)! Μάλιστα συμβαίνει να διευθύνει βασικά Εργαστήρια όπως πχ το Βιοχημικό, αν και ελλείψει θεσμικού πλαισίου ειδικότητας  επι της ουσίας όντως διευθύνει αλλά εξελίσσεται ως διοικητικός υπάλληλος! Έτσι κατά νόμο οι συνάδελφοι (ισχύει και για χημικούς) διευθυντές θεωρούνται Προιστάμενοι και συχνά/συχνότατα αναφέρονται ώς …Υπεύθυνοι (λες και οι άλλοι είναι ανεύθυνοι!).

Τα εργαστήρια Γενετικής (Κυτταρογενετικής, Μοριακής και Βιοχημικής Γενετικής) προσφέρουν υπηρεσίες στον έλληνα πολίτη εδώ και >40 χρόνια αλλά παρά την βαρύτητα των υπηρεσιών για την υγεία του ατόμου η/και οικογένειάς του λειτουργούν υπο καθεστός ανομίας. Το 2005 με αποτελεσματικές κινήσεις της ΠΕΒ στο Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας εκδόθηκε –για πρώτη φορά- ομοφωνη απόφαση που προέβλεπε την ειδικότητα Γενετικής για βιοεπιστήμονες.

13 χρόνια μετά (το 2018) με υπουργική απόφαση του υφ Πολάκη θεσμοθετείται η ειδικότητα της Εργαστηριακής Γενετικής για βιολόγους (και γιατρούς)(ΦΕΚ 4138/2018). Πρόκειται για μια σημαντική ιστορική απόφαση της  Πολιτείας που ξεπερνώντας αναχρονιστικές συντεχνιακές αγκυλώσεις έκανε ένα βασικό θεσμικό βήμα για τον εκσυχρονισμό των υπηρεσιών Γενετικής.  Το σημαντικό αυτό βήμα μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα την αρχή του θεσμικού εκσυγχρονισμού του ρόλου των βιοεπιστημόνων στην υγεία.

Όμως μέχρι την ψήφιση των μεταβατικών διατάξεων τα εργαστήρια Γενετικής που στην πλειοψηφία τους διευθύνονται απο βιολόγους συνεχίζουν να λειτουργούν σε ανομία (υπο την νομότυπη κάλυψη άδειας…μικροβιολόγου!). Εδώ αξίζει να θυμίσω ότι το ΠΔ 131/73 που αφορά στην ειδικότητα Κλινικής Χημείας (Βιοχημείας) ψηφίστηκε πριν 46 χρόνια και …έκτοτε αναμένονται οι μεταβατικές διατάξεις!!!

Στο Περιβάλλον έχουν όντως θεσμοθετηθεί δικαιώματα για τους βιοεπιστήμονες αλλά όμοια αντικείμενα έχουν θεσπιστεί και για άλλους πτυχιούχους (πχ πρόσφατα για τους μηχανικούς) που δεν τεκμηριώνουν  σχετική και στοιχειώδη εκπαίδευση. Απο τους φορείς των βιολόγων (πχ ΠΕΒ) πάντως δεν υπήρξε ουδεμία ένσταση επαυτού!

Θετικές θεσμικές ρυθμίσεις έχουν ήδη γίνει για τους βιολόγους –ιχθυολόγους, την ίδρυση και λειτουργία εργαστηρίου τροφίμων, τις Μονάδες IVF, τις Περιβαλλοντικές μελέτες, κα.

Εύλογα Ερωτήματα

Α) Ναι μεν ισχύει οτι η Πολιτεία δεν ….ξέρει θεσμικά γιατί ίδρυσε τα τμήματα Βιολογίας, αλλά πάρα την έλλειψη ΠΔ ωστόσο θεσμοθετούνται αργά και με φειδώ κάποια δικαιώματά τους. Τι χρειάζεται τότε το ΠΔ;

Β) Αν όντως το ΠΔ αποτελεί θεσμικό …καταλύτη για τα επαγγελματικά δικαιώματα, γιατί δεν έχουν κατοχυρωθεί αυτά για τους αποφοίτους των τμημάτων Βιοχημείας Βιοτεχνολογίας(ΒΒ), Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών (ΒΕΤ), Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής (ΜΒΓ)που όντως εδώ και χρόνια έχουν ψηφιστεί?

Απαντώ στο Β που είναι πιο ..εύκολο: Μια ευνομούμενη Πολιτεία όντως μετά την ψήφιση ΠΔ που καταγράφει τα επαγγελματικά προσόντα των αποφοίτων των τμημάτων φροντίζει την θεσμοθέτηση των αντίστοιχων επαγγελματικών δικαιωμάτων τους ανα πεδίο (πχ Υγεία, Βιομηχανία,…). Αυτό στην χώρα μας δεν συμβαίνει και θεωρείται αυτονόητο οτι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι πρέπει να διεκδικήσουν ώς άτομα, ίσως και τα Πανεπ/κά τμήματα (συμβαίνει στην Ιατρική, Φαρμακευτική, στο Πολυτεχνείο)  αλλά κυρίως ως συλλογικοί φορείς «τα δίκια τους».  Όσο αφορά στην ΠΕΒ πάντως ουδέποτε εκπλήρωσε την καταστατική της υποχρέωση για να διεκδικήσει τα εξειδικευμένα δικαιώματα των αποφοίτων συναδέλφων μελών της απο τα τμήματα  ΒΒ, ΒΕΤ και ΜΒΓ!

Για το Α : Η ψήφιση του ΠΔ για τα επαγγελματικά προσόντα των αποφοίτων βιολόγων των 4 τμημάτων Βιολογίας πρέπει να επιτευχθεί για τους εξής λόγους:

1) στο ΠΔ αποτυπώνεται και ολοκληρώνεται θεσμικά η βασική Ακαδημαική, Επιστημονική και Επαγγελματική ταυτότητα των εν λόγω τμημάτων, όπως έπρεπε δηλ να γίνει απο την ίδρυσή τους!

2) Η Πολιτεία , οι απόφοιτοι και οι συλλογικοί φορείς έκφρασης αποκτούν την θεσμική τους αφετηρία, την «νομική αναφορά» τους για την αποτύπωση/κατοχύρωση /διεκδίκηση αλλά και οριοθέτηση των επαγγελματικών και συνάμα κοινωνικών ρόλων.

Προφανώς όμως η πολιτειακή θεσμοθέτηση των προσόντων δηλ το σχετικό ΠΔ, δεν συνεπάγεται και το δικαίωμα, γιαυτό χρειάζεται να ακολουθήσει εξειδικευμένη διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας ανά πεδίο (Υγεία, Περιβάλλον,…).

Τι πρέπει να γίνει

Α) Με ανοικτό διάλογο/συντονισμό με τα 4 τμήματα βιολογίας να επανεκκινήσει η διεκδίκηση ψήφισης του ΠΔ τεκμηριώνοντας τους ειδικούς λόγους που ξεχωρίζει το ΠΔ των βιολόγων απο τις θεσμικές εκκρεμότητες άλλων πτυχιούχων. Το ότι για άλλα δύο χρόνια τηρήσαμε στάση …αναμονής ήταν ένα κατάδικό μας λάθος.

Β) Με ανοικτό διάλογο/συντονισμό με τα τμήματα ΒΒ, ΒΕΤ και ΜΒΓ να μεθοδεύσουμε την απο το 2008 (!) καταστατική μας υποχρέωση ώστε να διεκδικήσουμε την κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων που απορρέουν απο τα ΠΔ τους. Η κατοχύρωση δικαιωμάτων για τους εν λόγω συναδέλφους θα συμπαρασύρει και εκείνη για το σύνολο των βιοεπιστημόνων.

Γ) Ιεραρχημένη και όμοια συντονισμένη διεκδίκηση των αιτημάτων μας ανα επαγγελματικό τομέα σε συντονισμό με τους ειδικούς συλλογικούς φορείς και ανεξάρτητα απο την πορεία ψήφισης του ΠΔ των βιολόγων.  

Δ) Ελπίζω οτι …ήρθε η ώρα να συζητήσουμε με τα τμήματα των βιοεπιστημών για τα μεταπτυχιακά και ειδικότερα α) την δυνατότητα αναγνώρισης εξειδικευμένων προσόντων η/και δικαιωμάτων των αποφοίτων (όπως  πχ ακτινοφυσικοί) , β) την δυνατότητα δημιουργίας ΜΔΕ σε «νέα» αντικείμενα (πχ Διατροφή, BioInfoGenomics,…)

Ζ) Να εκκινήσει η διαβούλευση μας για την θεσμοθέτηση δικαιωμάτων για πεδία και συναδέλφους  που είτε υπάγονται σε εργαστήρια άλλων ειδικοτήτων και υπηρεσιών(πχ παθολογοανατομικό, αιματολογίας, περιβάλλοντος, διατροφικά, μικροβιολογικά, ογκολογικά,….) είτε αποτελούν ξεχωριστές οντότητες (πχ εργαστήρια μοριακής μικροβιολογίας η «αναφοράς» μικροβίων, μονάδες πρόληψης Αιμοσφαιρινοπαθειών).

Διερεύνηση προτάσεων άλλων κατευθύνσεων (όπως πχ η πρόταση που έγινε προ 2ετίας για την ένταξή μας στο Γεωτεχνικό επιλητήριο) θα πρέπει να γίνει, ωστόσο η συγκεκριμένη αποτελεί μια στροφή της θεσμικής πολιτικής μας που χρήζει ευρύτερης διαβούλευσης.

Τέλος τρείς σημαντικές επισημάνσεις : α) Για την προώθηση αυτών των στόχων πρέπει πιστεύω να έχουμε «τον εαυτό μας» καλά ενημερωμένο, αρχής γενομένης απο τους μελλοντικούς μας συναδέλφους, τους φοιτητές αλλά και τους συναδέλφους όλων των πεδίων. Έχει σημασία να αποτελεί πεποίθηση μας, οτι κάθε απόκτηση δικαιώματος ευννοεί την βιολογία και όλους τους βιολόγους. β) Πρέπει να επικοινωνήσουμε τους στόχους μας με την κοινωνία εξηγώντας το γιατί ένα επαγγελματικό μας δικαίωμα συνάδει με την βελτίωση της ποιότητας της ζωής του πολίτη. Αυτό για εμάς είναι …εύκολο λόγω της φύσης της βιολογίας . γ) η …αλληλογραφία μας με την πολιτεία και η κοινοποίηση της δεν αρκούν πλέον σαν κινήσεις επιτυχίας. Η γνωστοποίηση με κάθε μέσο (και με πληρωμή), η κινητοποίηση της Πανεπ/κής κοινότητας, ο συντονισμός μας με ΕΕ η διεθνείς φορείς (η/και προσφυγή σε αυτούς) , η δέσμευση κάθε πολιτικού φορέα,  η εθνική η/και διεθνοποίηση των αιτημάτων, είναι κάποια απο τα μέσα που πρέπει να συνοδεύουν  τις κινήσεις μας.

Eπομένως στο …απλό ερώτημα του τίτλου η απάντηση είναι πολύ πιο σύνθετη, αλλά είναι βέβαιο οτι η διεκδίκηση μόνο του ΠΔ, ώς πανάκεια των αιτημάτων μας είναι σίγουρα αποπροσανατολιστικός στόχος!

Παπαδάκης Μάνος

Φλεβάρης 2019