Exbio Βιολογια και Κοινωνια
Η κλιματική αλλαγή απειλεί και την καλλιέργεια καφέ, οι λύσεις, όμως, βρίσκονται ήδη στο τραπέζι
Η ημέρα στην Ελλάδα ξεκινά συνήθως με καφέ, με μια γερή δόση καφεΐνης για να ενεργοποιηθεί ο εγκέφαλος και να πάρει μπροστά το σώμα. Πολύ πιθανώς θα ακολουθήσει ένας δεύτερος ή και τρίτος μέχρι το απόγευμα. Είναι στην κουλτούρα μας -η μέση κατανάλωση καφέ στη χώρα εκτιμάται σε κάτι παραπάνω από πέντε κιλά κατ’ άτομο ετησίως.
Και τώρα υποθετικό σενάριο: είναι 2050, οι δύο βασικές ποικιλίες καφέ, Arabica και Robusta, έχουν εκλείψει και κινδυνεύει να εξαφανιστεί το 60% από τα 124 άγρια είδη καφέ που υπάρχουν στον πλανήτη. Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία. Είναι εκτιμήσεις επιστημόνων για τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη για την καλλιέργεια της ποικιλίας Arabica στη Βραζιλία, «βασίλισσα» της παγκόσμιας παραγωγής καφέ, ο αντίκτυπος από την παγκόσμια μεταβολή του κλίματος αναμένεται έντονος στην παραγωγή όσο και στον κύκλο ανάπτυξης του καφέ μέσα στις επόμενες δεκαετίες, με απώλειες έως και 100% σε θερμές και ξηρές περιοχές.
Από τις ορεινές φυτείες της Γουατεμάλας μέχρι τις αχανείς εκτάσεις της Βραζιλίας και τα ηφαιστειακά εδάφη της Κολομβίας, οι παραγωγοί έχουν αποδυθεί ήδη σε αγώνα για πιο βιώσιμες καλλιέργειες, πρωτοποριακές λύσεις και ανθεκτικότητα απέναντι στις ακραίες κλιματικές προκλήσεις.
Με αφορμή τα παραπάνω -και για να ξεδιαλύνει το θολό τοπίο-, το protothema απευθύνθηκε στον Γιώργο Μακρόπουλο, Coffee Capabilities Manager στη Nestlé Hellas, που έχει αφιερώσει περισσότερα από 20 χρόνια στη μελέτη της τέχνης και της επιστήμης του καφέ.
Μιλήσαμε για το αγαπημένο ρόφημα και μας διαβεβαίωσε πως δεν υπάρχει λόγος να χάσουμε τον ύπνο μας ούτε να αρχίσουμε να στοκάρουμε συσκευασίες με τους πολύτιμους κόκκους. Παρά τις τρέχουσες προκλήσεις στην καλλιέργεια και τις επιπτώσεις που αναμένονται εξαιτίας κλιματικής κρίσης, δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Επιστήμονες και βιομηχανία έχουν εγκύψει στο ζήτημα και εργάζονται πάνω σε καινοτόμες λύσεις, από τα καφεόδεντρα (Coffea) μέχρι το προϊόν φλιτζάνι.
Ποικιλίες ανθεκτικές στο ακραίο κλίμα και τις ασθένειες
«Το γένος Coffea αποτελείται από 124 είδη, όμως μόνο δύο από αυτά καλλιεργούνται για εμπορικούς σκοπούς: το Coffea rabica και το Coffea Canephora (γνωστό και ως robusta). Αυτό σημαίνει ότι βασιζόμαστε σε ένα πολύ μικρό ποσοστό της γενετικής ποικιλομορφίας που προσφέρει η φύση – γεγονός που μας καθιστά ευάλωτους απέναντι στην κλιματική αλλαγή, τις ασθένειες και τα παράσιτα» εξηγεί ο κ. Μακρόπουλος.
Επί του παρόντος, μία από τις λύσεις που εξετάζουν οι επιστήμονες είναι ποικιλίες ανθεκτικότερες σε θερμότερα και ξηρότερα κλίματα, όπως το Coffea stenophylla που μελετά ο Aaron Davis, επικεφαλής στην έρευνα για τον καφέ στους Βασιλικούς Βοτανικούς Κήπους στο Κιου. «Επιστήμονες όπως ο Dr. Aaron Davis έχουν αποδείξει ότι το Coffea Stenophylla, το Coffea Racemosa και άλλα είδη, παρουσιάζουν υψηλή αντοχή σε θερμότερα και ξηρότερα κλίματα, διατηρώντας παράλληλα ικανοποιητικό γευστικό προφίλ. Βρίσκονται ακόμα σε πειραματικό στάδιο, τα πρώτα αποτελέσματα όμως είναι ενθαρρυντικά» σχολιάζει.
Ζητάμε τη γνώμη του για τις δυσκολίες αλλά και τις πιθανότητες τέτοιες ποικιλίες να καλλιεργηθούν σε εμπορική κλίμακα: «Η αλήθεια είναι πως απαιτείται χρόνος για την προσαρμογή και αποδοχή από παραγωγούς, ενώ υπάρχει επίσης δυσκολία στην αναπαραγωγή σε μεγάλη κλίμακα και καθυστέρηση στην καρποφορία (3-4 χρόνια από τη φύτευση). Πιστεύω όμως, ότι με την κατάλληλη στήριξη, μέσα στην επόμενη πενταετία, είναι πιθανό κάποιες από αυτές τις ποικιλίες να εισέλθουν στην premium αγορά».
Το ζήτημα δεν περιορίζεται στις ακραίες καιρικές συνθήκες. Συνέπεια της κλιματικής αλλαγής είναι και η διόγκωση προβλημάτων όπως η σκουριά του καφέ και άλλες ασθένειες. «Το Coffee Leaf Rust (CLR), ή σκουριά του καφέ, είναι μια μυκητιακή ασθένεια που πλήττει κυρίως τα φύλλα των φυτών καφέ. Ο Coffea Αrabica, το πιο διαδεδομένο είδος καφέ, είναι γενικά πιο ευαίσθητος» εξηγεί ο κ. Μακρόπουλος, επισημαίνοντας ότι η αναζήτηση εναλλακτικών είναι κρίσιμη για το μέλλον της καλλιέργειας του.
«Η δημιουργία ποικιλιών καφέ που αντέχουν σε ασθένειες και δύσκολες κλιματικές συνθήκες δεν είναι κάτι καινούριο. Πολλές από αυτές, που έχουν προκύψει μέσω υβριδισμού, καλλιεργούνται συστηματικά εδώ και χρόνια, βοηθώντας τους αγρότες να διασφαλίσουν την παραγωγή τους, χωρίς την χρήση φυτοφαρμάκων. Παράλληλα, η προσπάθεια σήμερα επικεντρώνεται στο να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν είδη που υπάρχουν ήδη στη φύση και παρουσιάζουν υψηλή ανθεκτικότητα, με στόχο να διατεθούν στους παραγωγούς για καλλιέργεια σε μεγαλύτερη κλίμακα» λέει.